مروری بر تاریخچه پست و ارسال از گذشته تا کنون

ساختمان اداره پست جیمز فارلی در سال ۱۹۱۲ میلادی ساخته شده ‌است. اما این ساختمان از این رو برای ما ایرانی‌ها مهم است که ترجمه سخن داریوش هخامنشی بر روی سر در آن نوشته شده ‌است.

این جمله را هرودوت تاریخ نویس یونانی درباره سامانه پستی در زمان هخامنشیان در نوشته‌هایش آورده است. جمله معروف داریوش به زبان انگلیسی به شرح زیر است:

Neither snow, nor rain, nor heat, nor gloom of night stays these couriers from the swift completion of their appointed rounds

“نه برف، نه باران، نه گرما، نه تاریکی شب نمی‌تواند این پیک ها را از انجام تند و تیز وظیفه شان بازدارد.”

سامانه پست ایالات متحده (USPS: United States Post Service) شعار رسمی ندارد ولی نوشته سر درِ اداره پست جیمز فارلی شهر نیویورک برای مردم آمریکا به عنوان شعار پستی آن کشور شناخته شده ‌است. این شعار بارها و بارها توسط مردم آمریکا و همچنین نویسندگان و رمان‌نویس‌ها و خوانندگان و فیلمسازان با جمله‌بندی‌هایی نزدیک به هم به کار رفته ‌است.

دوره های تکامل عملیات پست و ارسال

پست و در معنایی عام‌تر ارسال نامه و بسته و در معنایی جدیدتر موضوع پست و لجستیک و دلیوری در تجارت الکترونیک در طول سالیان دچار تغییر و تحولاتی شده و به شکل کنونی درآمده‌اند. این تغییر و تحولات را به چند دوره می‌توان تقسیم کرد:

دوره اول

ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود سه هزار سال پیش در زمان سلسله هخامنشی اقدام به تاسیس تشکیلات منظم پست با عنوان “چاپار” کردند و در واقع در ایران باستان، چاپارخانه‌ها یکی از حساس‌ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بود.

کهن ترین پست جهان پیک‌های پیشتازی بودند که داریوش هخامنشی آن را بنیان نهاده بود و در زبان ایلامی به آن‌ها “پیّردزیش”می‌گفتند. این پیک‌ها پیام‌ها را با سرعت باورنکردنی در سراسر امپراتوری هخامنشی حمل می‌کردند. این پیک‌ها، نامه و دستورهای دولتی را از مرکز به ایالات و برعکس انتقال می‌دادند. گزنفون درباره این پستچی‌ها چنین می‌گوید: هیچ موجود زنده ای در جهان نمی‌تواند سریعتر از یک پیک پارسی سفر کند.

گروه چابک سواران با اسب‌های تند رو و در مسافت‌های طولانی، ارتباط دائمی بین مرکز و ایالات را برقرار می‌کردند و در کوتاهترین زمان اخبار و گزارش‌های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور‌ترین نقاط کشور می‌بردند. در این دوره به فاصله هر ۲۴ کیلومتر چاپارخانه ای ساخته بودند که در این چاپارخانه‌ها همیشه اسب‌های تازه نفس آماده بودند. پیک های دولتی با رسیدن به این چاپارخانه ها اسب های خود را عوض می‌کردند و با اسبی تازه نفس با سرعت به راه خود ادامه می دادند. انتقال پیام از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر به همین صورت ادامه می یافت تا به مقصد می رسید. ماموران پست طبق اسناد به «انگرئیون» شهرت داشتند که برگرفته از دو واژه به‌معنای سفیر و ایزد است که به معنای فرستادگان ایزد است.

دوره دوم

در این دوره پست دستخوش تحولات بسیاری شد.پست در ایران تا پیش از سال ۱۲۵۸ به صورت «اداره» بود و تمامی امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در پی موفقیت های پست در انجام امور کشور، “ناصرالدین شاه قاجار” دستور تاسیس وزارت پست را صادر کرد. کشور ایران در سال ۱۲۶۴ دارای ۷ خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بود. با تاسیس اتحادیه پستی جهانی، ایران به عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا به عضویت این اتحادیه درآمد. هم زمان با صدارت “میرزا تقی خان امیرکبیر” تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ داد و پست نوین بنیان شد. در این دوره سرویس های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه های پستی تعیین و آیین نامه پستی به تصویب رسید.

دوره سوم؛ دوره ی نوآوری

این دوره را می توان دوره سرنوشت ساز همراه با تحولی عظیم در صنعت پست ایران شمرد. حذف ساختار سنتی و اجرای مکانیزاسیون و اتوماسیون شبکه حمل و نقل، ایجاد سرویس های نوین و متنوع نظیر پست پیشتاز، پست مستقیم و پست رستانت از جمله این نوآوری ها بوده است.

همچنین در ابتدای این دوره است که شرکت‌های خصوصی که کار ارسال محموله‌های پستی را انجام می‌دهند شروع به کار کرده و خدمات لجستیکی را به گونه ای متفاوت تر ارائه دادند. از جمله خدمات نوآورانه این شرکت‍ها میتوان به خدمات انبارداری مدرن، مدیریت موجودی، بسته بندی و سیستم های نرم افزاری کارآمد برای ثبت و پیگیری مرسوله ها اشاره کرد. این شرکت‌های لجستیکی رفته رفته با ارائه خدماتی بهتر و در خورِ نیاز کسب و کارها بخصوص کسب و کارهای اینترنتی، جایگاه خود را در میان شرکت پست پیدا کرده و در موارد بسیاری در مقایسه با پست کارایی بهتری داشته اند. ارائه خدمات الکترونیکی پرداخت در محل یکی از مهمترین خدماتی بود که شرکتهای تجارت الکترونیکی به آن احتیاج داشتند و این شرکت‌ها بخوبی پاسخگوی آن بوده‌اند. با توجه به روی کار آمدن شرکت های رقیب پست، دوره سوم را می‌توان دوره رقابت برای جذب مشتری با ارائه خدمات بهتر و متفاوت تر دانست. همچنان که دیده می‌شود شرکت‌های بزرگ بسیاری برای برونسپاری خدمات ارسال بیزنس‌شان به شرکت هایی غیر از شرکت پست مراجعه می‌کنند. بنابراین در این رقابت، شرکت‌هایی برنده خواهند بود که در پیِ کسب رضایتِ شرکای تجاری خود هستند.